Các kịch bản cho con tôm tại thị trường Mỹ

Giữ nhịp độ, tìm cách thích nghi
Nhìn nhận về vấn đề này, PGS. TS Nguyễn Hồng Nga, Chuyên gia kinh tế cho rằng, ngành thủy sản ít có khả năng bị tác động nhiều vì sản phẩm của Việt Nam có tính cạnh tranh cao trên quốc tế. Dĩ nhiên, nếu Mỹ áp thuế đối ứng thì chúng ta phải chấp nhận và tìm cách thích nghi với điều đó.
“Thứ nhất, tìm thêm và gia tăng hiệu quả xúc tiến thương mại bởi thủy sản đang và sẽ làm món ăn tốt cho người dân trên thế giới.
Thứ hai, đây là cơ hội để ngành thủy sản tiếp tục giảm chi phí sản xuất với việc áp dụng công nghệ trong việc đánh bắt thủy sản, nhất là chủ động nuôi trồng quy mô lớn để tận dụng tính kinh tế theo quy mô. Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ cần thực hiện triệt để trong ngành thủy hải sản. Thứ ba, tập trung hơn vào thị trường nội địa để gia tăng xuất khẩu tại chỗ cho thị trường trong nước và khách quốc tế.
Thứ tư, trong nguy có cơ nên với việc bị đánh thuế đối ứng cao thì chuyển dịch cơ cấu sản xuất của ngành thủy sản một cách linh hoạt và hợp lý sẽ mở ra một “kỷ nguyên mới” cho ngành thủy sản trong tương lai”, ông Nga gợi mở.
Về phần mình, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta nhận định, Mỹ vẫn là một thị trường có quy mô tiêu thụ rất lớn. Chính vì dung lượng lớn, nên có độ dung sai giá cao – nghĩa là nếu sản phẩm của mình chất lượng hơn, có thể giá cao hơn 10% vẫn bán được. Bởi vậy, các doanh nghiệp vẫn luôn cố gắng duy trì, giữ vững thị trường này, nhằm ổn định sản xuất, giữ chân lao động, duy trì doanh thu, chủ động về dòng tiền cũng như giữ nhịp thị trường.
Tại Đại hội cổ đông thường niên mới đây, khi trả lời câu hỏi của cổ đông về tình huống buộc phải rời khỏi thị trường Mỹ, lãnh đạo Sao Ta cho biết, kịch bản không có thị trường Mỹ đã được chuẩn bị từ 5 năm trước, nên chắc chắn sẽ không bị động nhiều. Theo đó, nếu không thể tiếp tục xuất sang Mỹ, Sao Ta sẽ tăng cường thâm nhập các thị trường khác, như: Canada, Australia, Hàn Quốc và đặc biệt là Nhật Bản, nơi mà họ đang có thế mạnh so với các đối thủ.
Sẵn sàng cho tình huống xấu nhất
Theo nhận định của doanh nghiệp, mức thuế 46% chỉ mang tính giả định nhiều hơn là thực tế, nên các dự báo đều nghiêng về khả năng mức thuế cuối cùng sẽ vào khoảng 23%. Với mức thuế này, cộng thêm điều kiện các nước còn lại bị áp mức thuế 20%, thì con tôm Việt Nam vẫn còn cơ hội cạnh tranh tại thị trường này. Trong trường hợp mức thuế 46% được giữ nguyên đối với tôm Việt Nam, còn các nước khác xoay quanh mức 20% thì
việc “tạm dừng cuộc chơi” tại thị trường Mỹ sẽ không còn là viễn cảnh.
Có thể thấy, vấn đề không hẳn nằm ở mức thuế cao hay thấp mà còn ở sự chênh lệch về thuế đối ứng giữa Việt Nam và đối thủ. Hay nói một cách khác, nếu Việt Nam bị áp thuế cao, nhưng đối thủ cũng bị cao tương tự, thì sự cạnh tranh không quá chênh lệch.
Trên thực tế, tôm của Ấn Độ hay Ecuador tuy giá rẻ nhưng họ chủ yếu xuất thô, vì thiếu lao động, thiếu công nghệ chế biến sâu. Trong khi đó, các doanh nghiệp tôm Việt Nam đều đầu tư mạnh vào chế biến sâu, đủ tiêu chuẩn xuất vào các hệ thống phân phối cao cấp tại Mỹ, giá trị cao.
Dù tỷ suất lợi nhuận ở thị trường Mỹ là không cao, nhưng một khi mất thị trường này, chắc chắn doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp cũng như kim ngạch xuất khẩu toàn ngành sẽ giảm sút. Đây là điều mà doanh nghiệp không hề mong muốn, nhưng các kịch bản, phương án cho tình huống buộc phải rời bỏ thị trường Mỹ vẫn phải được chuẩn bị một cách chu đáo để không phải bị động. Kể từ khi con tôm Việt Nam vướng vào vụ kiện chống bán phá giá ở thị trường Mỹ và nhất là sau khó khăn về cước vận chuyển do tác động từ dịch COVID-19, xung đột quân sự,… hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu tôm đều xây dựng cho mình chiến lược cùng các kịch bản, phương án chuyển hướng thị trường, nên một khi buộc phải rút khỏi thị trường Mỹ, thì họ cũng không phải quá lo lắng.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng thừa nhận, việc điều chỉnh kế hoạch doanh số, lợi nhuận năm 2025 gần như là điều phải làm, nhưng quan trọng hơn là việc tìm hướng đi mới, thị trường mới, tập trung khai thác tốt lợi thế từ những thị trường đã có FTA với Việt Nam.
Tái cơ cấu chuỗi giá trị ngành tôm
Ở một góc nhìn khác, rõ ràng, chuỗi giá trị ngành tôm rất cần cuộc cách mạng trong tái cơ cấu mô hình tăng trưởng. Qua đó, góp phần giảm áp lực về thị trường tiêu thụ lớn khi bị biến động, tăng khả năng cạnh tranh đối với các nước cùng mặt hàng cũng như cơ cấu lại ngành hàng, tăng tỷ trọng của con tôm chế biến sâu, mang lại nhiều giá trị gia tăng.
Bên cạnh sự nỗ lực của người nông dân, doanh nghiệp trong việc giảm chi phí, tăng lợi nhuận, chủ động tạo ra năng lực cạnh tranh thì ngành thủy sản nói chung và con tôm nói riêng rất cần những chính sách quản lý vĩ mô, sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ cùng các bộ, ngành trung ương.
Phát huy và tận dụng các hiệp định thương mại, cam kết hợp tác, xúc tiến tiêu thụ hàng hóa sẽ là “cánh cửa” rộng mở hơn cho hàng hóa của Việt Nam trong điều kiện diễn biến bất lợi về thuế quan và các rào cản về kỹ thuật, chất lượng do các nước nhập khẩu đặt ra.
Bài học từ Ecuador
Giữa bối cảnh ngành tôm toàn cầu chao đảo vì thuế chống bán phá giá, trợ cấp và các rào cản thương mại gia tăng, Ecuador vẫn nổi bật với tốc độ tăng trưởng ngoạn mục trong quý I/2025. Không chỉ giữ vững vị trí xuất khẩu hàng đầu, quốc gia Nam Mỹ này còn khiến giới chuyên gia kinh ngạc khi khéo léo vượt qua làn sóng thuế đối ứng từ Mỹ và mở rộng thị phần tại châu Âu.
Thành công của Ecuador đến từ 3 yếu tố then chốt: Chiến lược thị trường linh hoạt, sản phẩm giá trị gia tăng và chính sách hỗ trợ tích cực từ chính phủ. Thay vì phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc như trước đây, các doanh nghiệp Ecuador đã nhanh chóng chuyển hướng chiến lược xuất khẩu. Đặc biệt, xuất khẩu sang châu Âu trong quý I/2025 đạt 155,3 triệu pound, tăng 37% so năm trước, khiến châu Âu vượt Mỹ trở thành thị trường lớn thứ hai của Ecuador, chỉ sau Trung Quốc.
Đồng thời, một số doanh nghiệp lớn như Diosmar đã cắt giảm tỷ trọng xuất khẩu sang Trung Quốc từ 70 – 80% xuống còn 20 – 30%, tăng mạnh xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu. Ecuador chỉ chịu mức thuế 10% từ Mỹ, thấp hơn nhiều so với các nguồn cung cạnh tranh như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia (đều phải chịu mức thuế đối ứng cao hơn 10%).
Một điểm nổi bật trong chiến lược cạnh tranh của Ecuador là tập trung phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng như tôm lột vỏ, tôm nấu chín, tôm bỏ chỉ đuôi, tôm PUD, HLSO, đóng gói cao cấp nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cao cấp từ thị trường Mỹ và châu Âu. Đối với sản phẩm tôm lột vỏ nhập khẩu vào Mỹ, Ecuador là quốc gia có mức tăng trưởng vượt bậc và chiếm 24% thị phần vào đầu năm 2025 (tăng từ mức 10% trước đó), trong khi thị phần của Ấn Độ giảm từ 64% xuống 55%.
Ngoài ra, Chính phủ nước này đang có chính sách hỗ trợ ngành tôm như miễn/giảm thuế, đơn giản hóa thủ tục hải quan, đẩy mạnh các Hiệp định FTA với EU, Hiệp định giảm thuế với Trung Quốc; đàm phán mở rộng thị trường các nước ASEAN.